Bitki çayları keyif için (%1-5lik) ya da tedaviye yönelik (%5-10luk) şekilde kullanılabilir. Tıbbi bitki droglarından elde edilmiş tedaviye yönelik çayların doğru demlenmeleri içerdikleri etken maddeler açısından çok önemlidir. Öncelikli olarak rahatsızlığa uygun, kaliteli bitki drogları seçilmeli ve hazırlanmalıdır. Drogların tek başına kullanılması önerilmektedir. Karışım çaylar yapılacaksa bir biri ile uyumlu drogların seçilmesi gerekir. Genel olarak baskın(aktif) dediğimiz droglar istenilen tedaviye yönelik kullanılan ana drogdur. Yan (yardımcı) droglar istenilen tedavi yönelik kullanılan ana drog ile uyumlu 1 ya da 2 drog olabilir. Tamamlayıcılar ise tat, koku ve görüntüyü düzenlemek için kullanılan droglardır. Karışımlarda bu oranlara dikkat etmek çok önemlidir. Bu yüzden özellikle poşet çaylar tedaviye yönelik kullanılacaksa içeriklerinin araştırılması ve oranlarının bilinmesi gerekmektedir.
Her bitki çayı aynı şekilde mi demlenir?
Kullandığımız bitki kısımları (drog) demleme yöntemini belirlemektedir. Genel olarak açıklamak gerekirse;
-Narin yapılı droglar (çiçek-yaprak gibi) üzerine kaynar su ilave ederek yaklaşık 6-8 dak. bekletilerek demlenmelidir. Bunun için porselen süzgeçli fincanlar tercih edilebilir.
-Sert yapılı droglar (kök-kabuk-tohum gibi) ocak üzerinde yaklaşık 10 dak. kaynatılarak demlenmelidir. Bunun için cam çaydanlıklar tercih edilebilir.
-Hem narin yapılı hem sert droglar kullanılacaksa önce sert yapılılar kaynatılmalı ocağın altı söndürülerek bekletme aşamasında narin yapılılar eklenmelidir.
-Porselen ya da cam araç gereçler tercih edilmeli mümkünse metal malzeme kullanılmamalıdır.
-Tatlandırıcı için şeker yerine bal, meyan kökü, stevia yaprağı gibi doğal tatlandırıcılar tercih edilebilir.
Bazı bitki droglarında içerdikleri müsilaj sebebiyle farklı demleme yöntemleri tercih edilebilir. Örneğin; hatmi, ebegümeci, keten, ıhlamur gibi bitkiler demlenirken soğuk suda bekletme yöntemi kullanılmalıdır. Özellikle ıhlamur; öksürük kesici ve balgam söktürücü olarak soğuk suda 8-12 saat bekletilerek kullanılmaktadır.
Önemli bazı droglar ve demleme yöntemleri;
-Adaçayı yaprağı (Salvia officinalis - Salvia triloba) sıcak su ilavesi ile
-Papatya çiçeği (Matricaria recutita) sıcak su ilavesi ile
-Melisa yaprağı (Melissa officinalis) sıcak su ilavesi ile
-Kekik herbası ( Thymus vulgaris) sıcak su ilavesi ile
-Tarçın kabuğu (Cinnamomum zeylanicum) kaynatma yöntemi ile
-Kuşburnu meyvesi (Rosa canina) kaynatma yöntemi ile (meyveleri sert yapıda olduğu için çatlatıp kaynatma önerilir)
-Zencefil rizomu (Zingiber officinale) kaynatma yöntemi ile bitkiler seçilirken toz olarak öğütülmemiş olması, parçalı ise mutlaka renk, koku ile ayırt edilebilecek kadar büyük boyutta olması istenmektedir. Özellikle kök drogları kullanılacaksa mümkün olduğunca küçük parçalara ayrılmış olması istenmektedir.
Şifa olsun..
Dr. Tuğçe Ağba Sevencan