Osmanlı'da Gece Bekçisi

Günümüzde güvenlik ihtiyacını mahallelerin sokaklarında gezerek olaylara müdahale eden bekçiler ve polisler karşılamaktadır. Türk tarihinin geçmişinde güvenliği sağlamak için pek çok farklı makam oluşturulmuştur. Osmanlı Devleti de güvenlik makamı olarak gece bekçiliğini tercih etmiştir. İşte detaylar…

OSMANLI’DA GECE BEKÇİSİ: ASES

Osmanlı'da gece bekçisi görevini “ases” adı verilen güvenlik görevlileri yerine getiriyordu. Halk tarafından yasakçı olarak da bilinirlerdi. Subaşıya bağlı olarak, subaşının yanında görevlerini icra ediyorlardı.

Osmanlı'da gece bekçileri ortaya çıktığında görevleri geceleri çarşı ve pazar yerlerinde bekleyerek güvenliği sağlamaktı. Güvenliği sağlama hizmetleri karşılığında ücretlerini dükkan sahiplerinden alıyorlardı.

ASES BÖLÜKLERİ

16.yüzyılda Osmanlı devleti topraklarında güvenlik sorunları ortaya çıktı ve asayiş tehlikeye girdi. Bunun üzerine gece bekçileri yani asesler Subaşıların yanında hizmete verilerek bölükler oluşturuldu. Bölüklerin idaresini de “asesbaşı” üstleniyordu. Asesbaşı bölüklerin en yetkili amiriydi. Bu şekilde Osmanlı'da gece bekçisi olarak bir meslek oluşmuş oldu. Kadı ve subaşılar olağanüstü durumlarda güvenlik için ases bölüklerine başvuruyordu. Ases bölükleri yeniçeri ocağının kaldırılmasına kadar olan sürede hizmet vermişlerdir.

Asesler geceleri güvenliği sağlamak için sokaklarda dolaşıp suçluları tespit ederlerdi. Geceleri bulunmanın yasak olduğu yerlerdeki kişileri ve şüphelileri yakalarlardı. Görevleri arasında kimlik soruşturma bulunuyordu. Suçlu olduğunu tespit ettikleri kişileri cezalandırma yetkileri vardı. Geceleri bulunmanın yasak olduğu yerlerde gördükleri suçsuz kişilere ise para cezası uygularlardı. Aseslerin yakaladıkları şüpheli ve suçlular asesbaşına teslim edilirdi. Bu suçluların hapis durumları ve cezaları ile ilgilenmek asesbaşının göreviydi.

Osmanlılardan önce İlhanlılar ve Selçuklularda da ases bölükleri kullanmıştır. İlhanlılarda ases bölümlerine verilen isim emaret-i ases idi. Osmanlı Devleti’nde ise ases bölüklerinin kurulması Fatih Sultan Mehmet devrinde gerçekleştirilmiştir.

ASESBAŞI GÖREVLERİ

Asesbaşının görevleri arasında İstanbul içindeki tomruklar ve babacafer zindanlarının yönetimi de vardı. Aynı zamanda merasimlerde ve sefere çıkılırken maiyetin düzenli bir şekilde yolun iki tarafına dizilmesini sağlarlardı.

Vezir-i azamın İstanbul'da gezintiye çıktığı zamanlarda çevresinde asesbaşı ve asesler bulunurdu. Asesbaşının narh denetiminde subaşı ve sadrazama yardımcı olma görevi de bulunuyordu. Yeniçerilere ulufe dağıtılması zamanlarında görevi üstlenirlerdi. Elçi karşılama merasimlerinde protokolde Osmanlı Devleti'ni temsil ederdi. Osmanlı Devleti’nde toplam iki asesbaşı bulunuyordu. Bunlardan bir tanesi Galata’da diğeri Suriçi'nde hizmet sunuyordu. Suriçi asesbaşısının rütbesi daha yüksekti. Yeniçeri ağası ile asesbaşı arasında iletişim, emir eri ile sağlanırdı.

ASES KELİME KÖKENİ VE ANLAMI

Ases kelimesi Arapça kökenli bir kelimedir. Günümüzde fazla bilinmese de Osmanlı Devleti zamanında sıklıkla kullanılıyordu. Osmanlı devletinde yeniçeri ocağı kaldırılmadan önce güvenlikten görevli kişi anlamına gelir. Ases, Osmanlı Türkçesi'nde bekçi anlamındaki “ass” kelimesinin çoğulu olarak karşımıza çıkıyor.