Osmanlı'da Hirfet Nedir?

Osmanlı'da ortaya koyulan birçok sanat eseri ve kültürel faaliyet hirfet teşkilatının elinden geçmiştir. Bursa ve Edirne'de bulunan saraylarda pek çok sanat faaliyeti ortaya koyulmuştur. Bu tarz örgütlenmenin olduğu dönem II. Bayezid'in olduğu zamana rast gelmektedir. Osmanlı'da sanatçılar saray içerisinde padişahların ve Enderun ağalarının vermiş olduğu talimatlar neticesinde sanat eserlerini ortaya koymuşlardır. Sanatçı ve esnaflar verilen ölçüler ve renk talimatları ile eserlerini meydana getirmektedir.

HİRFET NEDİR?

Hirfet tanım itibari ile birlikte Osmanlı Devleti bünyesinde kunduracılık, duvarcılık, demircilik,  marangozluk veya dokumacılık gibi küçük nitelikte bulunan el sanatlarına verilen ifadedir. Hirfet Sistemi, tek kelime ile özetlenirse 'rekabetsizlik' ekonomisi şeklinde olabilir.

BÖLÜMLERİ NELERDİR?

Sarayda bulunan usta ve çıraklar esnaf teşkilatını yansıtmaktadır. Her sanatçının kendine özel bir bölüğü vardır. Ser bölüğü, ser odası, kethüda ve çırakların bulunduğu bölüm oluşturmaktadır.

Usta ve çıraklar karışık bulunduğu gibi sadece ustaların bulunduğu gruplar da yer almaktadır. Ancak yaptığı sanatsal çalışmaları belli bir düzen ve usule göre ortaya koyduklarını söyleyebiliriz. Sadece tek bir sarayda değil isteğe göre farklı saraylarda da sanat eserleri meydana getirilmektedir.

HİRFET TEŞKİLATINA SANATKARLARIN SEÇİLMESİ NASIL OLUR?

Saraylarda sanat eseri meydana getiren usta ve çıraklar yer alan devşirmelerden seçilmektedir. Aynı zamanda kendine güvenen ve yetenekli olan kişiler kendini saraya kanıtladıktan sonra hirfet teşkilatına girme hakkı kazanırlar. Acemi Ocağı'nda bulunan kişiler kendi yeteneklerine göre bölümlerine ayrılmaktadır. Kendilerini geliştirdikten sonra üst kademelere yükselmişlerdir. Sadece yerli değil yabancı olan birçok kişi kurumun bünyesine alınmıştır.

Aynı zamanda dahil olan kişiler hirfet kurumuyla beraber kendilerini geliştirerek üst seviyelere yükselmişlerdir. Seferlerde sanatı beğenilen kişiler padişah tarafından saraya getirilmiştir. İranlı sanatçılar, Osmanlı minyatür sanatında birçok sanat eseri meydana getirmiştir. Farklı kültür ve medeniyetlerden gelen sanatçılar sanat içerisinde çeşitlilik oluşturmaktadır. Yavuz Sultan Süleyman Çaldıran Savaşı'ndan döndükten sonra gittiği Tebriz'den birçok sanatçı ve ustayı İstanbul'a getirdiği bilinmektedir.

Aynı zamanda çarşıda bulunan esnaf ve cemaatlerin sarayda bir arada bulunması birçok güzel faaliyetin oluşmasını sağlayacaktır. Saray içerisinde bulunan bu iki teşkilat birbiriyle etkileşim içinde çalışmaktadır. Usta çırak ve ahilik geleneği çerçevesinde yetiştirilen kişiler sarayın en gözde isimlerinden biri olmayı başarmıştır.

Hirfet teşkilatına dahil olan isimler yetenekli veya sonradan öğrenen kişilerden oluşmaktadır. Sanatçı ve esnaflar ücretlerini üç aylık bir dönem için almaktadır. Ücretlerini sarayda bulunan hazinedarbaşı vasıtasıyla almaktadır. Sarayda çalışan sanatçılar yaptıkları gündelik çalışmalar bittikten sonra ek kalan saatlerde padişaha yaptıkları hediyeleri sunarlar. Bu hediyelerden kalkan, sandık, ibrik tarzında yapılmış birçok eser padişaha sunulmaktadır. Aynı zamanda padişahlar tarafından da ödüllendirilmişlerdir. Sanat eserleri sayesinde birçok bahşiş alarak geçimlerini sağlamaktadır.