Osmanlı’da Çoklu Hazine Sistemi

Darphane Osmanlıda çoklu hazine sistemi için geçiş aşamasında yedek bir hazine görevi görmüştür. Darphanenin içerisinde 18. Yüzyılın sonlarına doğru bazı değişiklikler meydana gelmiştir. Buna göre darphane dış hazinenin yani Hazine-i Amirenin yedeği konumuna getirilmiştir.

23.07.2020-16:36 - (Son Güncelleme: 23.07.2020-16:34)

Haremeyndeki mukataalarındaki yönetim bozulmaya başlamış ve bu sebeple Haremeyn yönetimi malikane sisteminin içerisine dâhil edilmiştir. 1758 yılından sonra ise sarış, devir gibi işlemler artık defterdara devredilmiş ve dolayısıyla darphane tarafından yönetilmeye başlanmıştır. Fakat sadece satış bedeli olarak Darphanenin hazinesine girmiş ve her yıl ödenmekte olan vakıfların “mal” meblağları ve gerekli masrafları yine Haremeynin hazinesinden karşılanmaktaydı. Osmanlı’da çoklu hazine sistemi ilk olarak bu şekilde başlamıştır.

İrad-ı Cedid Hazinesi

Osmanlı çok partili hayata geçiş sisteminin başka bir parçasıdır. Bu hazine III. Selim döneminde ortaya çıkmıştır. III. Selim’in mali politikada bazı şeyleri değiştirmesinin sonucu olarak gelişmiştir. Aslında İrad-ı Cedid’in kurulmasındaki temek sebep Nizam-ı Cedid ordusunun masraflarını karşılamaktı. Osmanlıda çoklu hazine sisteminin bir parçası olan, 1793 yılında kurulan bu hazine III. Selim tahttan indirilip öldürüldüğü zaman ortadan kaldırılmıştır. İrad-ı Cedid Hazinesinin gelirleri şu yönde idi;

Dış hazinelerin yönettiği miri arazilerden
Darphanenin yönettiği Haremeyne bağlı olan mukataaları
Tımarlardan gelen gelirler
Humbaracı tımarlarının gelirleri

Zahire Hazinesi

Osmanlı’da çoklu hazine sisteminin bir diğer parçası da zahire hazinesidir. 1793 yılında Zahire Nezareti kurulduktan sonra III. Selim döneminde oluşturulmuş bir hazinedir. Bu dönem içerisinde Hazine-i Amire tarafından hesaplar görülüyordu ve yine Hazine-i Amire tarafından para işletiliyordu. Yine böyle kalmak üzere zahire alımı yapmak üzere Darphaneden “zahide sermayesi” ismi ile fon ayrılmıştır ve bu ayrılan fon ile zahire hazinesi oluşturulmuştur. Fakat III. Selim’in tahttan indirilerek öldürülmesi ile zahire hazinesi de irad-ı cedid hazinesi gibi ortadan kaldırılmıştır.

Tersane- Amire Hazinesi

Gemi yapımında kullanılan tersanelerin giderleri 1793 yılından önce Hazine-i Amire tarafından karşılanmakta idi. 1793 yılından sonra İrad-ı Cedid hazinesinin kurulmasıyla birlikte tersanenin harcamaları bu hazineden karşılanmaya başladı. Fakat bu hazinenin yetersiz kalması ile yeni bir ihtiyaç doğmuş ve Tersane-i Amire Hazinesi kurularak tersane harcamaları bu hazineye devredilmiştir. Tersane-i Amire’nin bazı gelirleri;

Vakıfların yaptığı mallara gelen zamlar,
İpek mizan resminin arttırılması ile gelen nakitler oluşturmaktaydı.

Tershane-i amire ilk zamanlar olumlu bir yönde ilerleme sağladıktan sonra 1822’den itibaren gücünü yitirmeye başlamış ve sonrasında Mansure Hazinesine devredilmiştir.

Mansure Hazinesi (Mukataat Hazinesi)

Osmanlı’da çoklu hazine sistemine geçişin bir diğer basamağı olan Mansure Hazinesi II. Mahmud döneminde kurulmuştur. Yeniçeri ocağı kaldırıldıktan sonra Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusu kurulmuştu ve bu ordunun masraflarını karşılaması için kurulmuş bir hazinedir. Fakat Tanzimat dönemi ile birlikte ekonomik sistemde de yapılan değişiklikler sonucunda bu hazine de kapatılarak tekli hazine sistemine geçiş yapılmıştır.

DNC Medya

bilgi@haber365.com.tr

Osmanlı’da Çok Partili Hayata Ne Zaman Geçildi?

YORUM YAZ..

Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, pornografik, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.

Yorumlar

İlk yorum yazan siz olun.