Hiperenflasyon nedir? Hiperenflasyon neden olur, nasıl önlenir?

Hiperenflasyon, ekonomide olan hızlı, aşırı ve kontrol artışlarının tanımlanması olarak geçmektedir. Belirli durumlarda gerçekleşen Hiperenflasyon, gündemde yer alan konular arasında geçmektedir. Bu konu hakkında bir çok araştırılmalar yapılmaktadır. 

Hiperenflasyon nedir? Hiperenflasyon neden olur, nasıl önlenir?

Hiperenflasyon, mal ve hizmet fiyatlarının ay içinde %50 üzerinde artması olarak geçmektedir. Bu durum yaşandığı takdirde, ekmek gibi temel gıdaların bile bir gün içinde fiyatı oldukça değişebilir. Böyle bir durumda'da ekonomi istikrarını tamamen kaybetmiş olur. Maliyetlerin şiddetli artışları, hiperenflasyonu diğer enflasyon türlerinden ayırır. 

Hiperenflasyon, mal ve hizmetler için fiyat artışlarının hızının ölçüsü olarak bilinmektedir. Hiperenflasyon ay içinde %50'den fazla olan ve hızlı yükselen enflasyon olarak geçmektedir. Gelişmiş ekonomiler için nadir olaylar arasında yer almasına rağmen, Çin, Almanya, Rusya, Macaristan, Arjantin gibi ülkelerde tarih boyunca pek çok kez görülmüştür.

Hiperenflasyon olmasının 2 nedeni bulunmaktadır. Bunlardan birisi para arzındaki artış diğeri ise, talep yönlü enflasyondur. Bu 2 neden çoğunlukla aynı zamanlarda gerçekleşmektedir. Savaş veya geniş çaplı afet durumlarında enflasyonu durdurmak amacıyla, para arzını sıkıştırmak yerine Merkez Bankası daha çok para basarak bu duruma engel olmayı yapabilmektedir. Etrafta çok fazla para dalgalanması yaşandığı zaman fiyatlarda'da değişiklik gözükmektedir. Tüketiciler bu durumu anladıkları anda, enflasyonun devam etmesini beklemektedir. Hiperenflasyon sebebiyle yarın daha yüksek fiyatları ödemekten kaçınmak için, öncelikle ekipman, makine, mücevher vb. mallara yatırım yapmaya başlamaktadırlar. Bu uygulama kısır döngünün başlamasına neden olur ve daha sonrasında kuvvetli bir şekilde hiperenflasyon yaşanmasına sebep olur.

Fiyatlar arttıkça insanlar daha fazla malda birikim yapar, buda mallarda daha yüksek talep oluşturmuş olur ve fiyat artışlarına neden olur. Eğer hiperenflasyon azalmadan yükselmeye devam ederse, ekonomi tamamen çöküş yaşayacaktır.

Hiperenflasyon nasıl önlenir?

Bir ay içinde fiyatların iki katı olması ve kontrolden çıkmasına hiperenflasyon denilmektedir. Hiperenflasyon başladığı andan itibaren, ekonomik sistem ile devam etmek neredeyse imkansızdır ve sıfırdan yapılanma gerekmektedir. Diğer ülkelerin, sermaye ve bankacılık dışındaki kaynakların güvenini tekrar kazanmak için, yeniden bir para birimi oluşturmak gerekmektedir. Ayrıca hükumet bütçelerine ilişkin kurallar, vergi gelirlerindeki eksikliklere zamanında geri dönüş yapılması yada ham madde ihracatına ulusallaştırılması yada yeterli düzeyde olması gerekmektedir. 

Etkili olduğu kanıtlanmış ve belirli ekonomik bağımsızlığını sağlamış olan ilkeler izlenmesi gerekmektedir. Yeni para birimlerinin harcama limitleri konusunda, harcamaların mevcut nakitle sınırlı olduğu ve açıkların kapanması için borçlanmanın gerekli olacağı yeni kurallar uyularak uygulanmalıdır.

Bir işletme iyi geliştirilmiş bir iş planı kurarak bankaya giderek, çok yıllı bir plan hazırlamalıdır. Ülkenin çok büyük olan ticaret ortaklarına yaklaşmalı ve plan oluşturmalıdır. Yakın zamanda ve ilerleyen bir kaç yıl içerisinde, bekleyecekleri yeni para birimlerinde tahvil alımlarını yapmaları gerekmektedir. Gözden geçirilmiş olan bir harcama planı uygulanabilir.

Yada bir diğer alternatif seçeneği olarak, yeni bir para birimi yerine, başka bir hükümetin para birimini kullanmayı düşünebilirler.