Siyah karbonun dünyaya büyük zararı dokunuyor!

Siyah karbonun, yer yüzeyinde metrekare başına ortalama 0,6 vatlık bir ilave ısınmadan sorumlu olduğunu belirten Prof. Dr. Burcu Onat, Antarktika'da dahi 1 gram kar kütlesinde yaklaşık 3 nanogram siyah karbon tespit edildiğini ifade ederek, küresel ısınmaya etkisini açıkladı.

Atmosfere 1 yılda milyonlarca ton siyah karbon salındı!

AA’dan ulaşılan bilgilere göre, hava kirliliğine neden olan ince parçacık PM 2,5'in bir bileşeni olan siyah karbon yaygın olarak 'kurum' adıyla bilindiğini aktaran Onat, ‘‘İklim ve Temiz Hava Koalisyonu'nun (CCAC) verilerine göre atmosfere 2019'da yaklaşık 5,8 milyon ton siyah karbon salındı. Atmosferdeki ömrü 4 ile 12 gün arasında değişen ve birim kütle başına karbondioksitten 1500 kat daha güçlü bir ısınma etkisine sahip olan siyah karbon emisyonlarının yüzde 43'ü küresel olarak hane halkının kullandığı enerji nedeniyle oluşuyor’’ dedi.

Siyah karbon nerelerde bulunur?

Hayatın birçok alanına olumsuz etkilerinin olduğunu belirten ve siyah karbonun insan sağlığı, tarım, ekosistemler ve iklim üzerindeki etkilerine ilişkin bilgiler paylaşan Onat, bu maddenin ana kaynağının kömür, dizel yakıt, benzin ve biyokütle olarak adlandırılan odun ya da biyoyakıtların eksik yanması olduğunu, eksik yanma sırasında atmosfere verilen siyah karbonun kentsel ortamlarda her yerde bulunabileceğini belirtti.

Dünyaya düşman 3 temel gaz!

Kentsel atmosferdeki konsantrasyonların yakıt türüne, yanma prosesinin verimine ve meteorolojik faktörlere göre değişkenlik gösterdiğini kaydeden Onat, ‘‘Ama bir örnek verecek olursak bir dizel aracın egzozundan çıkan partiküllerin yaklaşık yüzde 75'i aslında siyah karbondur. O yüzden kentlerde en önemli kaynaklardan biri dizel yakıt kullanımıdır diyebiliriz. Küresel ısınmaya neden olan sera gazları arasında birinci sırada karbondioksit, ikinci sırada ise metan gazıdır. Üçüncü sırada ise siyah karbon yer alır. Yer yüzeyinde metrekare başına ortalama 0,6 vatlık bir ilave ısınma siyah karbon nedeniyle oluşuyor’’ açıklamasında bulundu.

Küresel ısınmanın oluşma detayları!

Siyah karbonunun yaydığı zararlardan bahseden ve partikül maddenin ışığı emen kısmı olan siyah karbonun, çok önemli bir hava kirletici olduğuna ayrıca sera gazları tek bir mekanizmayla atmosferi ısıtırken siyah karbonun iklimi üç farklı mekanizmayla etkilediğinin altını çizen Onat, söz konusu mekanizmalar hakkında şunları aktardı: ‘‘Eğer atmosferde siyah karbon varsa doğrudan güneş ışığını emer ve atmosferin ısınmasına sebep olur. İlk mekanizma budur. İkinci mekanizma ise atmosferdeki siyah karbon, kar ve buz gibi yüzeylere çökeldiğinde yüzeyi kirletir ve o yüzey güneş ışığının yansıtma oranını değiştirir. Mesela kutupları düşünelim. Siyah karbon ile kirlenmeyen bir temiz kar yüzeyi uzaydan gelen güneş ışığının yaklaşık yüzde 90'ını geri yansıtır ama siyah karbonla kirlendiğinde bu yansıma oranı azalır ve o yüzey, güneş ışığını daha çok emer ve daha çok ısınmaya neden olur. O yüzden buzulların ve kar yüzeylerinin erimesini hızlandırır. Bu ikinci mekanizma. Üçüncü mekanizma da eğer atmosferde siyah karbon varsa bulutlarla etkileşime girer, temiz bulut siyah karbonla kirlenmiş bulut haline gelir. Bulutun içinde siyah karbon olunca bu sefer yine güneşten gelen ışığı daha çok içine çeker, bulutun ömrü kısalır, çökelme özellikleri değişir ve atmosferin daha fazla ısınmasına neden olur.’’

‘‘Kutuplarda karın rengi griye dönüştü’’

Siyah karbon kaynaklı kirliliğin hızla yayıldığını ve dünya ülkelerinde meydana gelen sanayinin, araç yoğunluğunun etrafa önemli zararlar aktarıldığını, son yıllarda kutuplara kadar ulaştığından ve kar yüzeylerinin renginin beyazdan griye dönüşünde etkisinin bulunduğundan bahseden Onat, Antarktika'da 1 gram kar kütlesinde yaklaşık 3 nanogram siyah karbon tespit edildiğini söyledi.

Karbon tutucu filtreler kullanılmalı!

Son olarak Onat, elektrikli araç kullanımının halk sağlığı için faydalı bir dönüşüm olacağına değinerek, siyah karbonun insan sağlığı üzerindeki etkilerine ilişkin şu değerlendirmelerde bulundu: ‘‘Partikül madde içinde siyah karbon oranı yüksekse sağlığa olumsuz etkilerinde artışa sebep oluyor. Çocuklarda astım riskini tetikliyor, solunum yolu hastalıklarının daha ağır geçmesine neden oluyor. Atmosferde siyah karbon ve ozon bir aradaysa ki kentsel ortamda ozon da var, o da bir kirletici olarak karşımıza çıkıyor. Akciğer hasarının daha fazla olduğunu gösteren çalışmalar var. Bireysel olarak siyah karbon kirliliğinden korunabilmek için hava kalitesinin kötü olduğu günlerde dışarıda geçirilen vaktin asgariye indirilmesi, dışarı çıkılması gerekiyorsa da maske kullanılmasını önerebiliriz. Yakıtlardan kaynaklı siyah karbon kirliliğinin önlenebilmesi için özellikle mobil kaynaklarda siyah karbon tutucu filtre kullanılması gerekir’’ ifadelerine yer verdi.