Sıkıyönetim nedir? Neden sıkıyönetim ilan edilir? Sıkıyönetim ilan edilecek durumlar

Bir ülkede sıkıyönetim ilan edilmesi için o ülke içinde bazı huzursuzlukların meydana gelmesi gerekmektedir. Bu durumlar yalnızca askeri alanda değil ekonomik alanda da olabilir. Ülke içinde milli birlik ve beraberliği bozacak, vatan millet bütünlüğünü bozacak olaylar meydana geldiği takdirde Cumhurbaşkanı önderliğinde toplanan Bakanlar Kurulu tarafından sıkıyönetim kararı alınmaktadır. Ülke düzeni normale getirilmek için bu hukuksal yaptırımlar uygulanır. 

Sıkıyönetimin neden ilan edildiği, sıkıyönetimin ne olduğu, hangi durumlarda söz konusu olduğu merak edilen önemli konular arasında yer alıyor. Biz de bu haberimizde sıkıyönetim ile alakalı merak edilen tüm soruları yanıtladık.

Sıkıyönetim nedir?

Savaş, savaşa neden olabilecek durumlar, ayaklanmalar, vatan millet bütünlüğünün tehlikeye düşebileceği zamanlarda sıkıyönetim ilan edilmektedir. Bu karar Bakanlar Kurulu'nun kararı ile alınmaktadır. Karar kapsamında ya yurdun belirli kesimlerinde ya da tamamında sıkı yönetim ilan edilir. Genel anlamı ile anayasada belirlenen hak ve özgürlüklerin bir süre kısıtlanması sıkıyönetimdir.

Genelde tüm ülkede değil yalnızca düzenin bozulduğu yerlerde ilan edilmektedir. Lakin gerektiği durumlarda tüm ülkeyi de kapsamaktadır. Bir genel yargı olarak her ne kadar kanunsuz ve hukuksuz görülse de tam aksine Anayasa tarafından belirlenmiş kurallar çerçevesinde uygulanan hukuki bir yöntemdir. Sıkıyönetim ile alakalı olarak yapılacak her eylem kanunlarla çerçeve içine alınmıştır. Dolayısıyla keyfi olarak ilan edilemez. Sıkıyönetime ilişkin tüm hukuksal kurallar 1402 Sayılı Sıkıyönetim Kanunu ile 1982 senesinde oluşturulmuştur.

Sıkıyönetimin ilan edildiği haller

- Doğal afet sonucunda ortaya çıkan kargaşa durumlarında,

- Ağır ekonomik bunalım durumlarında

- Vatan ve millet bütünlüğünün tehlikeye düştüğü durumlarda,

- Siyasi olayların artmaya başladığı durumlarda.

Sıkıyönetim ilan edilmesine kim karar verir?

Sıkıyönetim ilan edilmesi için Cumhurbaşkanı önderliğinde Bakanlar Kurulu toplanır ve karar verilir.

Ülkemizde yaşanan sıkıyönetim dönemleri

Türkiye'de birden çok kez sıkıyönetim ilan edildiği durumlar olmuştur. Bu durumlar şunlardır:

- 24 Şubat 1925 ile 23 Aralık 1927 tarihleri arasında Şeyh Sait İsyanı dolayısıyla Doğu bölgesinde,

- 20 Ekim 1940 ile 23 Aralık 1947 tarihleri arasında İkinci Dünya Savaşı dolayısıyla tüm ülkede,

- 7 Eylül 1955 ile 7 Haziran 1956 tarihleri arasında 6-7 eylül olaylarından dolayı,

- 28 Nisan 1960 ile 1 Aralık 1961 tarihleri arasında 1960 öğrenci olaylarından dolayı

- 16 Haziran 1970 ile 16 Eylül 1970 tarihleri arasında 21 Mayıs işçi olaylarından dolayı,

- 12 Mart Harekatı'ndan sonra,

- 20 Temmuz 1974 ile 2 Eylül 1975 tarihleri arasında Kıbrıs Barış Harekatı sonrasında,

- 27 Mart 1975 ile 27 Mart 1975 tarihleri arasında Irak'ta yaşanan iç savaş nedeni ile,

- 26 Aralık 1978 ile 12 Eylül 1980 tarihleri arasında yayılan şiddet olaylarından dolayı,

- 12 Eylül 1980 ile 19 Temmuz 1987 tarihleri arasında 12 Eylül Harekatı'nda dolayı sıkıyönetim ilan edilmiştir.

Sıkıyönetim ne kadar süre için ilan edilir?

Bakanlar Kurulu 1 ayı geçmeyecek şekilde sıkıyönetim ilan edebilmektedir. Lakin alınan kararın bir an önce TBMM'ye sunulması ve onaylanması gerekmektedir.TBMM2nin sıkıyönetim kararını kaldırma yetkisi varken süresini kısaltma yetkisi de vardır. Sıkıyönetim kararı her zaman için 2 ayı geçmemesi şartı ile TBMM tarafından uzatılabilir.

Sıkıyönetim Komutanlığı

Sıkıyönetim kararı alındıktan sonra kanunların uygulanabilmesi için daha önce kolordu ya da eşit kıta komutanlığı yapmış bunu yanı sıra halen bir komutanlık görevi bulunan kişi, Genelkurmay Başkanlığı'nın teklifi ile Milli Savunma Bakanı'nın uygun görmesi durumunda Başbakan imzası ve Cumhurbaşkanı onayı ile daha sonra da çıkan kararname ile Sıkıyönetim Komutanı ilan edilmektedir. Sıkıyönetim Komutanı seçilen kişi görevleri ve yetkileri açısından Genelkurmay Başkanı ve Başbakan'a karşı sorumluluk üstlenir. Bölge ve olayların büyüklüğüne göre Sıkıyönetim Komutanına yeteri kadar yardımcı verilebilmektedir. Bunlara Sıkıyönetim Komutan Yardımcıları denilir.

Sıkıyönetim mahkemeleri

Sıkıyönetim dönemlerinde sıkıyönetim uygulanan bölgelerde görev alan askeri mahkemelere sıkıyönetim mahkemesi denir. Bahsş geçen mahkemelerde Genelkurmay Başkanlığı'nın ve Milli Savunma Bakanlığı'nın seçtiği sayıda, adli müşavir, askeri hakim, askeri savcı ve bunların yardımcıları görev alır. Sıkıyönetim askeri mahkemeleri göreve başlayıncaya kadar, suç işlenen yerlerde bulunan askeri savcılar ve bunlar yoksa cumhuriyet savcıları, sıkıyönetim askeri mahkemesi savcılarının görevini de yaparlar.