Osmanlı’da Veraset Sistemi

Eskiden beri bu anlayış vardır ve ilk zamanlar buna kut anlayışı denmekteydi. Yani ilahi bir güç tarafından hükümdarlık becerisi ve yetkisinin hükümdara verildiğine inanılırdı. Bu sebeple hükümdarlık babadan oğula geçerek kan bağı yoluyla ilerlediğine inanılmaktaydı. Tanrının seçtiği bu kişi tanrının yeryüzündeki temsilcisi anlamına gelmekteydi. Bu yüzden insanlar arasında adaletli olmalı ve ülkeyi hakkıyla yönetmeliydi. Tanrı tarafından hükümdara verilen bu yetki, kut anlayışı olarak tabir edilmektedir. Osmanlıda veraset sistemi nedir sorusunun cevabı bu şekilde verilebilmektedir.

Osmanlıda veraset sistemi nedir ve nasıl işler sorusunu incelemek gerekirse, Osmanlı devletinde de veraset sistemi uygulanmıştır. I. Ahmet dönemine kadar uygulanmış bir sistemdir fakat tam anlamıyla düzenli olduğu söylenememektedir.

• Osmanlıda veraset sistemi nedir? Osmanlı devleti kurulduktan sonra beylik özelliğini I. Murad zamanına kadar devam ettirmiştir. Bu dönemde veraset anlayışı devam ettirilerek ülke hükümdar ve ailesinin ortak malı sayılmıştır. Bu sebepten dolayı hanedan ailesinden olan herkesin tahta çıkmaya hakkı bulunmaktaydı.
• Bu sebepten hanedan halkından olan herkesin tahta çıkmaya hakkı olunca düzensiz bir sistem olmuş olmaktadır. Hükümdarın kardeşi de, çocukları da tahta çıkabilme hakkına sahip olduğu için düzensizlikler olmaktaydı.
• Ülke topraklarının hanedan üyeleri tarafından ortak mal olarak kabul edilmesi ile hanedan üyeleri arasında oldukça fazla taht kavgaları meydana gelmektedir. Dolayısıyla bu da devletin gücünün azalmasına sebep olmaktadır.
• Eski usul olarak kullanılan bu veraset sistemi ile pek çok Türk devleti sona ermiştir. Çıkan tah kavgaları sebebi ile düzen bozulmuştur. Osmanlıda veraset sistemi nedir sorusunun cevabı olarak, Osmanlı merkezi otorite bakımından üçlü bir devlettir. Güçlendirilmesi için her yol uygulanmaktaydı.
• Merkezi otoriteyi güçlendirmek adına I. Murat veraset sisteminde değişiklik yaparak ülkenin hanedan üyelerinin ortak malı olması hükmünü değiştirerek ülke padişah ve oğullarının ortak malıdır şekline karara bağlamıştır. Bunun sonucunda tahta çıkma konusunda diğer akrabaların değil sadece padişah ve çocukları söz sahibi idi. Sadece padişahın çocukları tahta çıkabilecek şekilde hüküm değiştirilmiştir. Osmanlıda veraset sistemi nedir sorusunun cevabı bu şekilde açıklanabilir.
• Bu şekilde değişiklik yapıldıktan sonra taht kavgaları büyük ölçüde azalmış olsa da tamamen bitmemiştir. Halen padişahtan sonra yerine hangi oğlunun geçeceği belli olmadığı için taht kavgaları az da olsa devam etmekteydi.
• Fatih Sultan Mehmed bu duruma da çözüm getirerek ülke sadece padişahındır şeklinde hükmü düzenlemiştir. Bir “Kanunname-i Ali Osman” düzenleyerek kardeşlerin taht için birbirini öldürebileceğini yasal hale getirmiştir. Devletin geleceği için şehzade olan kardeşlerin birbirini öldürmesinin vacip olduğunu belirten bir kanun çıkartarak, merkezi otoritenin zayıflatılmamasını bu şekilde sağlamıştır. Bunun sonucunda taht kavgalarından dolayı kardeşler birbirini öldürmüştür. Fakat merkezi otorite bu şekilde güçlendirilmiştir.