Osmanlı'da Tımar Sistemi

Osmanlı’da tımar sistemi 14 ve 16. Yüzyıllar arasında uzunca bir süre boyunca sürdürülmüş bir sistemdir. Topraklar, sipahi denilen askerlere pay edilmekteydi. Fakat bu şekilde pay edilerek devredilirken ciddi anlamda toprakları bölmek olarak anlaşılmamalıdır. Bir karşılık olarak paylaştırılıyordu. Osmanlı’da tımar sistemine göre toprakların paylaştırıldığı askerler hem bu toprakları işletir hem de bu bölgedeki asayiş ile ilgilenerek güvenliği sağlarlardı.

ÖNEMİ NEDİR?

Osmanlı tımar sisteminde tımarlı sipahiler devleti askeri yapısının en önemli unsuru idi. Bu tımar sistemine göre her tımarlı sipahi belli bir bölgedeki alandan sorumludur. Bu askerlere tımarlı sipahi adı verilmektedir. Tımarlı sipahiler Osmanlı ordusunun içerisindeki en kalabalık gruptur. Ülke herhangi bir savaş döneminde ise tımarlı sipahiler de savaşa katılmaktaydı. Eğer herhangi bir savaş yoksa o zaman bölgelerinde bulunup buralarda asayiş ve güvenlikten sorumlulardı. Tımarlı sipahilerin faydaları şu şekilde sıralanabilir;

- Osmanlı tımar sisteminde tımarlı sipahilerin faydası sadece güvenliği sağlamak değildi. Tımarlı sipahiler aynı zamanda bağlı olduğu bölgedeki halktan vergileri de toplamaktaydı.

- Toplanan vergiler sayesinde tımarlı sipahiler hem kendilerinin hayatını geçindiriyor, hem de başka asker de yetiştiriyor, eğitim veriyordu.

- Tımarlı sipahiler sayesinde Osmanlı Devleti askerlerin önemli bir kısmı için harcama yapmamış oluyordu ve aynı zamanda yeni askerler için harcama yapması gerekmiyordu.

- Osmanlı tımar sistemi aslında merkezi otorite anlamında da oldukça faydalıydı.

- Tımarlı sipahiler oldukça düzeli ve sistemli şekilde vergileri toplamaktaydı. Bu yüzden de bölgedeki idari gücün asker olması da merkezi otoritenin gücünü halka hissettiriyordu.

- Tımarlı sipahiler neticede padişah tarafından görevlendirilmiş askerler oldukları için halk üzerinde otoriter bir güce sahiptiler. Yalnız otorite kurarken asla feodal beylikler gibi bir durum söz konusu olmamaktadır.

TIMAR TOPRAKLARININ ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

Osmanlı tımar sistemi, tımar topraklarını 3’e ayırmıştı.

- Miri topraklar; bu toprakların mülkiyeti devletindi. Fakat idaresi “dirlik” adı verilerek askerlere verilen topraklardır.

- Has topraklar; ileri düzeydeki siyasetçilere ve devlet büyüklerine verilen topraklardı.

- Zeamet toprakları; defterdarlara ve çavuşlara verilen topraklardı.

- Dirlik adı verilen topraklar en küçük topraklardı ve askere verilen topraklardı ve bu topraklara tımar ismi verilmekteydi.

TIMAR TOPRAKLARI İÇİN UYGULANAN KURALLAR

Bir köylü tımar arazisinde yaşıyor ise bulundukları araziden gitmeleri mümkün olmamaktaydı. Eğer köylü tımar toprağını bozar ise cezası bulunmaktaydı. Eğer köylü tımar toprağını bırakıp giderse çift bozan tazminatı uygulanır, tımarlı sipahiye çift bozan akçesi adı altında tazminat ödemesi yapılma zorunluluğu bulunmaktaydı.

Osmanlı tımar sisteminde, tımarlı sipahiler Kanuni Sultan Süleyman zamanında en başarılı dönemlerini yaşamışlardır. Sonrasında ise batıda ateşli silahların yaygınlaşması ile tımarlı sipahilik önemini yitirmeye başlamıştır.

TIMAR SİSTEMİNİN BOZULMASI

IV. Murad döneminde (1613-1640) tımar sistemi bozulmaya başlamıştır. Bunun ilk ve en önemli nedeni dönemde çıkan iç karışıklıklardır. Osmanlı topraklarının birçok noktasında aynı anda çıkan isyanlar devlet yönetimi ve işleyişine zarar vermiştir. Bu isyanlar devletin ekonomi kanallarını da etkileyerek özellikle tarım üzerinde olumsuz bir durum meydana getirmiştir. Ayrıca ilerleyen dönemde Osmanlı'nın kaybettiği birçok savaş sonrası tarımsal faaliyet neredeyse bitme noktasına gelmiştir. Yavaş yavaş bozulan sistem, Tanzimat Fermanı ile son bulmuştur.