2022TÜİK enflasyon sepetinde neler var? TÜİK 2022 enflasyon sepeti belli oldu

Aylık olarak değiştirilen "madde sepeti ve ortalama madde fiyatları" Mayıs ayı için güncellenmedi. TÜİK tarafından yapılan tabloda 409 ürün yer alırken bu ürünlerin neler olduğu da merak ediliyor. Peki, 2022TÜİK enflasyon sepetinde neler var? İşte merak edilen tüm soruların yanıtları…

Enflasyon sepetinde neler var?

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yapılan açıklama ile her yıl ürünlerin yerleşim yerleri ve iş yerleri, endeks sepetinde yer alan ürünler ve ağırlıkları belirlenerek tanımları güncellenmektedir. Bu durum ise TÜFE fiyatı olarak geçmektedir. Bu fiyatlar tek bir yer baz alınarak değil ülke ortalamasına bakılarak hesaplanmaktadır.

En çok satış yapan firmalar derleniyor

2019 yılında uygulamaya geçen bir yöntem ile artık iş yerlerinin ciroları hesaplanarak iş yeri örneklemi ortay çıkarılmaktadır. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yapılan bu örneklem her sene Aralık ayında en güncel ciro fiyatlarının derlenmesi ve il bazında değerlendirilmesi yapılmaktadır. Perakende olarak mal ve hizmet sağlayan iş yerleri il bazında değerlendirilir. En çok satış yağan zincir veya yerel firmalara göre fiyat belirlemesi yapılır.

2022 yılı baz alındığında TÜFE için 81 ilin tamamı ve 225 ilçe kapsamında, 27 bin 261 iş yeri ve 4 bin 274 konuttan (kira), 409 madde, 904 madde çeşidi için her ay yaklaşık 560 bin 392 fiyat derlenecek.

Aralık ayında yapılan güncellemeler ile ağırlığı artan mallar bu sepete dahil olurken, azalanlar ise sepetten çıkarılmaktadır. Bu nedenle ürün sayıları yıllara göre farklılık gösterir.

Sepete giren yeni madde olmadı

Sepetten çıkarılan maddeler şu şekildedir:

Mısırözü yağı,

Diğer Bakliyat (Kuru Barbunya),

Kayısı,

Kiraz,

Yeşil Soğan

Kanepe (Üçlü)

Bununla birlikte "elektrik ücreti", "sigara", "otomobil (dizel)", "otomobil (benzinli)", "otoban geçiş ücreti", "şehirlerarası tren ücreti", "cep telefonu görüşme ücreti", "sıcak içecekler (servis edilen)", "magazin ve dergi", "yurt içi bir hafta ve daha fazla süreli turlar" ve "otel ücreti" olarak sepette yer alan madde çeşitlerinin de ağırlıkları güncellendi. Sepete "oyun konsolu" yerine "scooter (çocuk)" dahil edildi.

2022 ana grup ağırlıkları belli oldu

2022 yılı için kullanılacak olan ana grup ağırlıkları belli oldu. Belli olan ağırlıklar kapsamında gıda ve alkolsüz içeceklerin ağırlık yüzdesi 25,94 iken &25,32'ye düştü. Bu oran konut ağırlıkları için %15,36'dan %14,12'ye geriledi. Sağlık ise %3,25’ten %3,24’e düştü.

Ağırlığı artanlar ise giyim ve ayakkabı, ev eşyası, ulaştırma, eğlence ve kültür, lokanta ve oteller oldu.

3 farklı yöntem belirlendi

TÜFE fiyatları bir ailenin tüketim yapısını belli edecek bir şekilde oluşturularak, endeks sepeti ve ağırlıklar her yıl güncellenmektedir. Güncelleme yapılmasındaki amaç ise ailenin her yıl tüketim ihtiyaçlarında değişimler ve fiyat değişikliklerine göre yansımaların belli olması için yapılmaktadır.

Sepette yer alan "elektrik" maddesi, düşük ve yüksek tarife olarak ağırlıkları belirlenerek sepette yer alması için veriler EPDK'den sağlanan günlük ortalama tüketim miktarları baz alınmaktadır. Yine sepette yer alan "doğal gaz" içinde tarifeli sisteme geçilmesi durumunda benzer bir sistemle veriler belirlenerek ağırlıklandırma işlemi yapılacaktır.

TÜFE hesaplamalarında mevsimsel ürünler içinde belirli bir çetele yer almaktadır. Değerlendirmeler ise bu çetele üzerinden yapılır.Buna göre yazlık ürünler çeteleye Nisana ayından Mayıs ayına kayarken, kışlık ürünler ise Ekim ayından Kasım ayına kaydı.

2022 yılında TÜFE sepetindeki mal ve hizmet fiyatları üç farklı yöntem olarak belirlendi. Buna göre TÜİK’in belirlemiş olduğu 26 bölge müdürlüğünde çalışan anketörler iş yerlerine giderek mal ve hizmetlerin fiyatlarını bilgisayarlara kaydederek geleneksel bir yöntemle veri elde ediyorlar. 2022’de veri derlemesi ile elde edilen fiyat sayısı verilen %50,4'ünü oluşturmaktadır.

İlk kez 2021 yılına hayatımıza giren barkod ile hesaplama yöntemleri ise TÜFE verilerinin hesaplanmasında önemli bir yere sahiptir. Analizler için iş yeri barkod verilerinin TÜFE hesaplamalarına dahil olmasıyla elde edilirken bu yöntemle elde edilen veriler TÜFE’nin %44,3'ünü oluşturmaktadır.

Ürünlerden bazılarının fiyatları internetten alınacak

Saydığımız yöntemler dışında kullanılan bir diğer yöntem ise web scraping (veri kazıma) yöntemidir. Bu şekilde fiyatlar internet üzerinden sunulan mal ve hizmetlerin fiyatlarına göre yapılmaktadır. İnternet alımlarında artık ciddi artış görülmesiyle TÜFE verilene internet ürünlerinin de dahil edilmesi kararı alındı. Bu şekilde veriler web scraping ile günlük, saatlik olarak veri fiyatlarını derlemektedir.

İnternetten alınacak olan veriler için geleneksel olarak seçilen ver derleme yöntemi kullanılarak seçilen fiziki mağazalardan sitesi "temsiliyet, hacim, internet sitesinin içerik kaynağı ve sürdürülebilirliği, teknik özellikler metodolojik değerlendirmeler, hedef değişkenler ve metaveri" kriterlerine uygun olanlar dikkate alınarak veriler derlenmektedir.

İnternet üzerinden alınan fiyatlara göre 2022’de beyaz eşya, elektronik ürünler, giyim, mobilya, sıfır otomobil ve otobüs bileti fiyatları endeks hesaplamaları için kullanılacak. Bu yöntemle elde edilen veriler ise TÜFE fiyatlarının belirlenmesinde %5,3'lük bir yer kaplamaktadır. Bu yöntem kullanılarak alınan fiyatlar ayın 1'i ile 24'ü kapsamaktadır.

Otomobil fiyatları

Otomobil fiyatları için anketörler 2021 yılı Aralık başı ile ziyaretlerini gerçekleştirerek o ay içerisinde belirlenen fiyatlar alınmaktaydı. Ancak yeni yöntem ile birlikte gelenekselden vazgeçerek yeni fiyat derlemesi web scraping yöntemiyle yapılmaya başlandı. Bu yöntem ile birlikte ülkedeki tüm otomobil fiyatları belirlenerek yapılan satışlar ile elde edilen veriler TÜFE verileri arasında yerini aldı.

Hem barkod yöntemi yem de internet üzerinden alınan web scraping verileri hem maliyet açısından avantaj sağlarken hem de zaman açısından kolaylık sağlamaktadır. Bu sayede alınan verilerin sıklığı da daha yüksek ve daha büyük bir hacme sahip oldu. Bu veriler de yine her ayın 1'i ile 24'ü arasında alınarak TÜFE’ye eklenmektedir. Bu sayede fiyatların günlük geometrik ortalaması belirlenmektedir.

Kira fiyatları

TÜFE verileri arasına kira fiyatları da dahil edilmektedir. Buna göre her ay alınan veriler için 4 bin 274 konutta oturan fiyatlar alınmaktadır. Konutların kira fiyatları belli olurken aynı konut olarak fiyat takipleri yapılmaktadır. TÜFE verilerine dahil edilen tüm mal ve hizmetlerin yıl boyunca benzer nitelikler taşıması kriteri kira içinde geçerlidir. Konutta oturan kiracılar uzun süre aynı kişiler olabildiği gibi farklı kişilerde olabilmektedir.

Konuttaki kiracının değişmediği durumda kira kontratında yenileme tarihi için ve fiyat değişimi için TÜFE 12 aylık ortalama değişim tutarı kullanılmaktadır. Fakat yeni bir kiracının konuta oturması durumunda fiyat belirlemesi bundan bağımsız olarak belirlenmektedir.

Seçilen konutların fiyat belirlemesinde ev sahibinin taşınması ya da konutun yıkılması durumunda aynı semtte yer alan başka kiracılar baz alınmaktadır.

Tabloda güncelleme olmadı

TÜİK tarafından açıklanan mayıs ayı enflasyon verileri içerisinde madde sepeti ve ortalama fiyat dosyasının yer almaması dikkatlerden kaçmadı. Mayıs ayı için verilmesi gereken "madde sepeti ve ortalama madde fiyatları" tablosunda herhangi bir güncelleme yapılmadı. Mayıs verileri içinde Nisan tablosu kullanılmaktadır. Tabloda yine 409 ürün ve fiyat değişimleri yer almaktadır.

TÜİK açılama yaptı

26 Mayıs’ta TÜİK tarafından yapılan açıklamada, “TÜFE kapsamında yayımlanmakta olan ayrıntılı tabloların sunum şekli ve içeriği konusunda kamuoyunda gündeme gelen yapıcı eleştiriler de dikkate alınarak, piyasadaki fiyat hareketlerinin kullanıcılar tarafından daha doğru okunması ve takip edilmesine imkan verecek bazı düzenlemeler yapılacaktır.”denildi. Açıklamanın devamında ise şu ifadeler kullanıldı:

" Bu amaçla Eurostat'ın TÜFE verileri konusundaki dağıtım politikası ve şeffaflık kriterleri de değerlendirilerek, ilerleyen süreçte TÜFE kapsamında yayımlanmakta olan ve Eurostat tarafından talep edilmeyen tabloların kaldırılarak, aynı şekilde talep edilen yeni tabloların da eklenmesine karar verilmiştir. Hazırlık çalışmalarının tamamlanmasıyla birlikte yeni yayımlanacak olan tablolarda, geçmiş aylara ait karşılaştırılabilir veriler de yer alacaktır."