İnsanlığın binlerce yıllık serüveni içerisinde insan hayatında olan pek çok din, her felsefe okulu, her tasavvufi ekol kendince bilinçaltını kavramaya, anlamaya ve tanımlamaya çalışmıştır. Son yüzyılda ise bu kervana bilim de katılmıştır fakat insanlık hâlâ bilinçaltı gerçeğini tam olarak kavramış ve anlayabilmiş değildir.
BİLİNÇALTI NE DEMEK?
Bilinçaltı, insanın farkında olmadığı zamanda beynin bilinç dışı çalışan, vücut içerisinde istemsiz kaslarını kontrol eden, bütün duyular ile birlikte algılanan hemen her şeyi, adeta bir bilgisayarın yazılım programı gibi kayıt altına alan ve gerektiğinde de kullanıma hazır hale getirip bilince veren parçası olarak ifade edilir.
BİLİNÇALTI NEDİR?
Şuuraltı, bilinçdışı, >alt benlik biçiminde de ifade edilen bilinçaltı insan kişiliğinin farkında olmadığı, kontrol dışındaki parçasını ifade etmektedir. Diğer bir deyiş ile bu, buzdağının görünmeyen kısmıdır. Tabii burada belirtilmiş olan hemen, “bilinçaltı içimizdeki kişilik parçası ise bilinç neresi oluyor” gibi bir soru ile karşı karşıya kalınabilir. Bilinç, farklı bir deyiş ile birlikte "üst benlik" kişiliğimizin farkında olduğumuz parçası, yani "ben" olarak tabir ettiğimiz zaman kastettiğimiz kişilik bölümüdür. Bilgisayarı kullanan kullanıcı, atı süren süvari ya da arabayı kullanan şoför bu ifadelere örnek verilebilir.
Beynimizin üstünde yer alan ve yalnızca insan beynine özgü olan "korteks" ismi verilen parça, bilincin beyinde konum aldığı yerdir ve üst beyin olarak isimlendirilmektedir. Görüntüleme teknikleri, bilincin devrede olduğu her türlü etkinlik anında bu bölgenin aktif olduğunu ortaya çıkarmaktadır. Bilinçaltı ise "subkorteks" olarak isimlendirdiğimiz alt beyin bölgesi içerisinde konumlandırılmıştır ve bu bölgenin işleyişi ise üst beyin ile koordineli olmakla beraber bağımsızdır.
Bilinçaltımızı tanımadan insan kavramı gerçeğini doğru olarak anlayabilmemiz oldukça zordur. Diğer bir deyiş ile birlikte kendimizi tanımamız, düşünce, duygu, davranış ve bedensel durumumuzun oluşumunda oldukça önemli bir derecede etkili olan bilinçaltını tanımak ile yalnızca mümkün olacaktır.
FREUD'A GÖRE BİLİNÇALTI NEDİR?
Freud bilinci okyanusta yer alan buz dağına benzetir. Suyun altında kalmış olan kısım bilinçaltı, su üzerinde kalan bölüm ise bilinçtir. Bu yoruma göre de bilinçaltı ile ilgili araştırma ve sentezlerde bulunmuştur. >Freud, bilinçaltının rüyalar aracılığı sonucunda açığa çıkacağını savunmuş ve hastalarıyla da bunu örneklendirmeye çalışmıştır.
BİLİNÇALTININ ÖZELLİKLERİ NEDİR?
Bilinçaltı olumsuz yönergeleri algılayamaz: Özellikle de çocuklar ile olan iletişim dahilinde buna dikkat edilmesi bir hayli gerekmektedir. Eğer yönergelerimizin bilinçaltını da kapsayacak bir şekilde etkili olması talep ediliyor ise bu kesinlikle olumlu bir şekilde olmalıdır. Buna örnek olarak, "Pembe bir fil düşünme" denildiği zaman alt beyin bölgesi bilinçten bağımsız olacak bir şekilde hemen pembe bir fil imgelemeye çalışmaya başlayacaktır.
- Geçmişi referans alır: İnsan bilinçaltı bir durum, nesne, kişi veya bunlarla birlikte olay ile karşılaştığı anda "Google" arama motoru gibi, saniyenin onda biri kadar olacak şekilde kısa bir süre dahilinde hafızayı tarama işleminin ardından ilgili deneyimlere ulaşır. Bu özellik de geçmişin günümüze güçlü bir şekilde etkisi altına almasına neden olur.
- Yararlılık ilkesiyle çalışır: Bir başka ifade ediliş şekli ile bilinçaltı çıkarcıdır. Yönergelerin bilinçaltını harekete geçirebilmesi için mutlaka birinci veya ikinci derecede kazanımlara sahip olması gerekir. Bilinçaltı tavşanı kovalayan tazı gibidir.
- Korumacı bir tavrı bulunur: İnsana tehdit oluşturabilecek bir durum dahilinde bilincin onayına başvurmadan harekete geçer. Ani durumlar içerisinde bir anda beliren refleks davranışları gibi.
- Acıdan uzak kalmaya çalışır: Diğer bir deyiş ile bilinçaltı kaçınmacıdır. Sorun olabilecek durumlardan bireyi uzak tutmak için çaba gösterir. Eğer bir öğrenci ders çalışma süreçleri içerisinde ailesi ile problem yaşamışsa, beyin onu dersten uzak tutmaya çaba gösterir.
- Daima daha uygun olan seçeneği tercih eder: Bu özellik ölümü görüp sıtmaya razı olmak biçiminde de açıklanabilir. Çoğu zaman üçüncü bir başka seçeneği aramak yerine var olan ikisi içinden daha uygun olanını tercih eder. Psikolojik harp türünde çok kullanılan bir yöntem olarak görülür.
- Peşin olanı vadeliye tercih eder: Bilinçaltı acelecidir, beklemeyi hiç sevmez. Çocuklar ile yapılan bir araştırma içerisinde çocukların dörtte üçü, hemen verilmiş olan bir lokumu günün sonunda kazanılacak olan iki lokuma tercih etmişlerdir.
- İhtiyaçları karşılamaya çalışır: Günümüz tüketim toplumu içerisinde insanların bilinçaltlarını tüketime yöneltebilme maksadı ile sanal ihtiyaçlar üretilmeye devam edilir. Buna örnek olarak insan hayatı için gerekli olmadığı halde günlük vitamin hapları kullanmak, kullanmayacağımız özellikler ile donatılmış cep telefonları edinmek gibi şeyler söylenebilir.
- Eksik parçaları tamamlamaya çalışır: Günlük hayat içerisinde yarım kalan işler ve süreçler beynimizi meşgul etmektedir. Sonu belirsiz olan diziler, yarım kalmış projeler bunlara örnek gösterilebilir. Psikolojik harp içerisinde bulanık ve eksik bilgiler bilinçaltının tamamlamasına bırakılarak bireylerin iç aleminde istenmeyen algı ve beklentiler yaratılmaktadır.
- Problemleri çözmeye çalışır: Bilinçaltının bir konuya karşı ilgi duymasını istiyorsanız söz konusu konuyu bir problem haline çevirin. Bilinçaltı bütün gücü ile birlikte bu oluşturulmuş olan soruna yönelecektir. Suni problemler ile bireylerin zihinlerinin meşgul edilmesi psikolojik harbin en etkili olan yöntemlerinden birisidir.
- Eşleşmeler aracılığıyla öğrenir: Zihinde yer alacak olan yeni bir bilgiyle ilgili yeni bir bölüm açmak yerine onu zihnimiz içerisinde daha öncesinde var olan yerleşik bir bilgi ile birleştirir. Psikolojik savaşta önce olumsuz bir imaj bilinçaltında yaratılır.
- Tasarruf ilkesi ile çalışır: Diğer bir deyişle bilinçaltı tembeldir. Az emek ile çok yemek peşindedir.
- Genellemeler yapar: Özel olaylardan hareketle birlikte genel yargılara ulaşır ve daha sonraki aşamalarda da dünyayı yaratılmış olan bu genellemeler sonucu oluşmuş ön kabuller sağlar. Otoriter devletler eğitim süreci içerisinde olan öğrencilerin bilinçaltında bu çeşit genellemeler aracılığı ile ön kabuller oluşturmaya çabalar.