Adnan Menderes Kimdir?
27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi ile Demokrat Parti iktidarı son bulmuştu. Peki, Adnan Menderes neden ve ne zaman asıldı? Adnan Menderes'in suçlu bulunduğu davalar hangileridir? 6-7 Eylül olayları nedir?
Vatandaşlar içerisinde 27 Mayıs tarihinde Adnan Menderes kim olduğu, neden ve ne zaman asıldığı konuları araştırıyor. Türkiye Cumhuriyeti'nin eski başbakanlarından olan Adnan Menderes ve Demokrat Parti iktidarı, 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi ile birlikte sona ermişti ve Başbakan Menderes, yargılamalar sonrası idam edilmişti. Haberimiz içerisinde Adnan Menderes hakkında merak edilenleri bulabilirsiniz.
ADNAN MENDERES KİMDİR?
Tam ismi Ali Adnan Ertekin Menderes olan Menderes, 1899 yılında Aydın'da dünyaya gelmiştir. 1950 - 1960 tarihleri arasında Türkiye Cumhuriyeti'nin başbakanlığını görevinde bulunmuştur. Adnan Menderes, İstiklal Madalyası sahibi Türk siyasetçi, devlet adamı ve hukukçudur.
Serbest Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet Halk Partisi ve Demokrat Parti içerisinde siyaset hayatında bulunan Menderes, 27 Mayıs Darbesi'nin ardında, 17 Eylül 1961'de idam edilmiştir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) 1990 yılında çıkarmış olduğu yasa ile birlikte, Menderes ve onunla birlikte idam edilenlere itibarlarını geri vermiştir.
ADNAN MENDERES ASLEN NERELİ?
Adnan Menderes, Aydın Koçarlı'da varlıklı bir çiftçinin oğlu olarak dünyaya gelmiştir. İbrahim Ethem'in oğlu olan Menderes okul hayatına, İzmir İttihat ve Terakki Mektebi'nde başladı. Eğitimini bu okulun ardından İzmir Amerikan Koleji'nde sürdürmüştür. 1931 yılında CHP Aydın milletvekili seçilmesinin ardından ise Ankara Hukuk Fakültesi'ne girmiş ve 1935 tarihinde de mezun olmuştur. Yedek subay eğitimi almasına rağmen, Birinci Dünya Savaşı'na sıtma hastalığına yakalanmasından ötürü katılım gösteremeyen Menderes, Kurtuluş Savaşı'nda göstermiş olduğu başarılara istinaden İstiklal Madalyası almıştır.
ADNAN MENDERES NEDEN VE NE ZAMAN ASILDI?
27 Mayıs 1960'de sabaha karşı saat 4 civarında radyoda Kurmay Albay Alparslan Türkeş, TSK olarak yönetime el koyduklarını ifade etmiş ve askeri darbenin neden yapıldığını bir radyo bildirisi ile halka açıklamıştı. Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK)'nin 27 Mayıs 1960 günü darbe açıklaması yapmış olduğu zamanda Eskişehir'de olan Adnan Menderes, birlikte olduğu siyasiler ile birlikte Kütahya'da tutuklanmış ve buradan da Ankara'ya getirilmişti. Başkent Ankara'da bir süre tutulan Menderes, bunun sonrasında yargılanmak üzere Yassıada'ya gönderilmişti.
27 Mayıs Darbesi'ni yapan cuntacıların özel olarak kurmuş oldukları mahkeme olan Yüksek Adalet Divanı, 9 ay 27 gün süresince Menderes ve kendisi ile birlikte olan siyasetçileri yargıladı. Yargılama süreci neticesinde 14 kişinin idamına, 31 kişinin ise ömür boyu hapse mahkum edilmesi yönünde karar verildi. Fakat Cemal Gürsel başkanlığındaki Milli Birlik Komitesi; Celal Bayar, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu dışında kalan kişilerin idam cezasını affetti. Celal Bayar'ın cezası yaş haddi sebebiyle ömür boyu hapse çevrildi. Diğer 418 sanığa da 6 ay ile 20 yıl arasında değişkenlik gösteren hapis cezaları yahut beraat kararı verildi.
Menderes, toplam 13 ayrı davadan yargılanmış ve Bebek Davası haricinde kalan bütün davalardan da suçlu kararı çıkmıştır. Menderes, hakkındaki karar Milli Birlik Komitesi tarafınca onay alınca, 17 Eylül 1961'de İmralı Adası'nda idam edilmiştir. Bu olaydan 29 sene sonra da alınan bir karar ile 17 Eylül 1990'da naaşları Cumhurbaşkanı ve devlet erkanının katılmış olduğu bir tören ile birlikte İmralı'dan alınmış ve İstanbul'da bulunan Adnan Menderes Bulvarı Topkapı çıkışı bölgesinde yapılmış olan Anıt Mezara nakledilmiştir.
ADNAN MENDERES'İN SUÇLARI
Yassıada Yargılamaları'nda Adnan Menderes 13 suçun 12'sinde suçu görüldü. Beraat ettiği tek deva Bebek Davası'dır. İşte suçlu bulunduğu davalar:
- 6-7 Eylül Olayları davasında Menderes Kemal Hadımlı, Fatih Rüştü Zorlu ile birlikte suçlu bulunur.
- Vineleks Davası'nda Menderes ve Hasan Polatkan suçlu bulundu.
- Ali İpar Davası: Bu davada, Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu, Hasan Polatkan, Medeni Berk ve Hayrettin Erkmen ile İpar Transport şirketinin sahibi armatör Ali İpar döviz yasasını ihlal etmek iddiasıyla yargılandılar ve mahkum edildiler.
- Örtülü Ödenek Davası: Menderes ve Başbakanlık Müsteşarı Ahmet Salih Korur, Başbakanlık örtülü ödeneğini yasalara uygun olmayan biçimde kullanmalarından ötürü yargılandılar.
- Radyo Davası: Adnan Menderes ve yedi eski bakan, "devlet radyosunu, siyasal amaçlarına alet ederek partizanca kullanmak, muhalefete radyoyu kullanma hakkını tanımamak ve bu suretle anayasayı ihlal etmek" suçuyla yargılandı ve mahkum edildi.
- Topkapı Olayları Davası: İsmet İnönü, 4 Mayıs 1959 tarihinde İstanbul'a geldiğinde Topkapı'da emniyet müdürü tarafından durdurulur. Daha sonra halkın saldırısına uğrar. Bu saldırıya polisler ve askerler müdahale etmez. 17 sanık yanında Celal Bayar ve Adnan Menderes de mahkum edilir.
- Çanakkale Olayı Davası: CHP'li iki bakanın seyahat özgürlüğünü engellemesi sebebiyle mahkum edildi.
- Kayseri Olayı Davası: "CHP Genel Başkanı İsmet İnönü’nün seyahat özgürlüğünü engellemek" suçuyla Adnan Menderes ve Celal Bayar mahkum edildi.
- Demokrat İzmir Davası: "2 Mayıs 1959 tarihinde halkı Demokrat İzmir gazetesinin matbaasını tahrip etmeye teşvik" suçuyla mahkum edildi.
- Üniversite Olayları Davası: Çıkan öğrenci olayları sonucu 40 öğrenci yaralanır, Turan Emeksiz adlı öğrenci polis kurşunuyla öldürülür.
- İstimlak Davası: İstanbul'da birçok vatandaşın mülkünü bedelini tam ödemeden satın almak suçuyla mahkum edildi.
- Vatan Cephesi Davası: "Vatan Cephesi'ni kurarak, bu örgütü bir sınıfın başka bir sınıf üzerinde tahakkümü için araç olarak kullanmak" suçuyla 19 sanık mahkum edilir. Aralarında Adnan Menderes ve Celal Bayar da vardır.
- Anayasayı İhlal Davası: Türk Ceza Kanunu'nun 146. maddesini ihlal eden 8 suç yüzünden Menderes mahkum edildi.
