Doğanın bize sunduğu sonsuz nimetlerin belki de en önemlisi bitkilerdir. Milyonlarca yıllık geçmişleri boyunca kendi yaşamı ve diğer yaşam formlarının faydası için çalışmışlar ve çalışmaya devam etmektedirler. Dünya üzerinde isimlendirilmesi yapılan yaklaşık 1,5 milyon bitki türü olduğu yapılan çalışmalarda bildirilmiştir. Türkiye bitki çeşitliliği konusunda Dünyanın en önemli ülkelerinden biridir. Üç farklı iklim kuşağını ( İran-Turan, Avrupa-Sibirya, Akdeniz ) bir arada tutan ülkemiz eşsiz güzellikleriyle bir çok bitkinin yetişmesine imkan sağlamakta, endemik (bulunduğu bölgenin ekolojik şartları yüzünden yalnızca belirli bölgede yaşayan) tür sayısı her geçen gün artmaktadır. Bitkiler kendi aralarında çeşitli sınıflara, türlere, bölümlere ayrılmaktadır. Tarımı yapılan, gıda ve baharat şeklinde kullanılan, sağlık alanında etken maddesi ilaç olarak kullanılan, boya maddesi olarak kullanılan, kozmetik ürünlerin yapımında kullanılan, dokumacılık ve mobilya alanlarında kullanılan, süs bitkisi olarak kullanılan bitkiler şeklinde farklı alanlarda bitkilerden yararlanılmaktadır.
Bitkilerden ilaç yapımına ait kayıtlara MÖ 5000 lerde Mezopotamyada rastlanmıştır. Özellikle Mısır Dönemine ait papirüs kayıtlarında yaklaşık 820 farklı reçeteye rastlanmıştır. Bu kayıtlarda yalnızca bitki kaynaklı değil hayvan kaynaklı ilaçların reçeteleri de görülmektedir.
Bitkilerin ilaç yapımında kullanılan etken maddeleri farklı organlardan elde edilebilmektedir. Bitkilerin bu tedavi için kullanılan organlarına drog adı verilmektedir. Örneğin; kediotunun kökleri, adaçayının yaprağı, tıbbi papatyanın çiçekleri, çörekotunun tohumları drog olarak kullanılan kısımlarıdır. Yüzyıllardır halk hekimliğinde direk bitkilerden elde edilen tozlar, merhemler, hulasalar, macunlar, çaylar, kremler, merhemler, yağlar ve bunun gibi karışımlar hastalık ve tedavilerde kullanılmıştır. Buradaki asıl konu etken madde içeriği ve doz kullanımıdır. Bitkilerin kullanılmasındaki en büyük risk, bir bitkinin içerisinde yüzlerce etken madde bulunmasıdır. Oysa ilaçlar, bu yüzlerce maddenin içerisinde bulunan en etkili maddenin saflaştırılmasıyla yapılmaktadır. Toksik madde içeren zehirli bitkiler dahi tedavi amacıyla kullanılmaktadır. Önemli olan etken madde ve çocuk, yetişkin, kişisel kullanımlardaki dozudur.
Doğada bitkiler iklimsel olarak dağılım göstermekte ve yöresel olarak tıbbi kullanımları karşımıza halk hekimliği olarak çıkmaktadır. Yaşadığımız şehir ve dolayısıyla bulunduğu bölgedeki bitkileri tanıma konusunda daha aşina olduğumuz bilinen bir gerçektir. Örneğin kekik, adaçayı, kantaron gibi türler hemen her yörede karşımıza çıkmaktadır. Burada önemli olan kekiğin diğer türlerden ayrılabilmesi ve doğru türünün kullanılabilmesidir. Türkiye’de bulunan yaklaşık 45 tür kekik vardır ve hemen hepsi mikroorganizmaların üremesini engelleyici (anti mikrobiyal, anti bakteriyal), mide rahatlatıcı, vücut ısıtıcısı olarak kullanılmaktadır fakat farklı tedavilerde de kullanımları bilinmektedir. Özellikle kronik rahatsızlığı olanların, ilaç kullananların, gebelik ve lohusa dönemlerindeki kişilerin, çocukların ve bebeklerin bitkileri mutlaka bir uzmana danışarak kullanması önerilir.
Sarı kantaron, Binbirdelikotu/ Hypericum perforatum L. / St. John’s Wort
Kantaron bitkisinin bir çok türü vardır. Tedavide kullanılan türü genel olarak sarı kantarondur (binbirdelikotu). Toprak üstü kısımda bulunan hiperisin maddesi etken maddedir.
Sarı çiçekli gövdesinin uygun dönemde hasat edilip 1:3 oranında zeytinyağı içerinde (maserasyon) en az 2,5 ay direk güneş ışığı almayan aydınlık bir yerde bekletilmesi ile koyu kırmızı renkli tıbbi yağı elde edilir. Taze ya da kuru bitki kullanılabilir. Belirlenen süre sonunda bitki parçaları süzülerek elde edilen yağ yara, yanık, kesiklerde, kanamalarda kullanılmaktadır. Hekim kontrolünde anksiyete, stres problemlerinde ve midevi olarak dahilen de kullanılmaktadır. 2 gr bitki 150 ml su ile infüzyon (üzerine kaynar su ekleyerek) yoluyla demlenerek çayı elde edilebilir.
PRATİK BİLGİ: Yağınızın rengi toplanma zamanının doğruluğu hakkında bilgi verir. Toplanma dönemi çiçeklerin bir kısmının tomurcuk halinde bir kısmının açık halde olduğu zamandır. Rengin koyu kırmızı olması önemlidir.
PRATİK BİLGİ: Kantaron yağı kan durdurucu bir yağ olduğundan özellikle çocuklu ve evcil hayvanlı alanlarda ilk yardımda kullanılabilmektedir.
DİKKAT: Güneş hassasiyeti ve lekesi yapabileceğinden dikkatli kullanılmalı, kozmetik ürünlerinde kullanılacaksa gece kullanıma dikkat edilmelidir.