27.05.2022-12:29 (Son Güncelleme:27.05.2022-13:12)

Türkiye'nin demokrasi tarihindeki en kara lekelerden bir tanesi olan 27 Mayıs darbesinin 62'ıncı yıldönümü!

27 Mayıs darbesinin 62. yılındayız. Radyodan gelen bir anonsla başlayıp, halkın oylarıyla seçilmiş Başbakan Adnan Menderes'in idamına giden bu süreç, Türkiye tarihinde kara bir leke olarak kaldı.

Türkiye'nin demokrasi tarihindeki en kara lekelerden bir tanesi olarak bilinen 27 Mayıs 1960 darbesi, aradan 62 yıl geçmesine rağmen hafızalardan silinmedi ve silinmeyecek. Adnan Menderes ve arkadaşlarını idama götüren bu süreçte Türkiye'nin geleceğine ' büyük darbe' vuruldu

Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan idam edildi. İlk darbenin yıllarca süren büyük ekonomik ve siyasi bedelleri oldu.

Radyodan gelen bir anons

Demokrasiye ilk darbe, 27 Mayıs 1960 sabahı radyodan gelen bir anonsla halka duyuruldu. Bu anonsla birlikte gelen darbenin, demokratik siyasi kültüre, ekonomiye, toplumsal kutuplaşmaya kadar çok boyutlu etkileri oldu.

Darbenin kronolojisi

1950 - 14 Mayıs'taki seçimlerde Demokrat Parti (DP), %53 oy ve 416 milletvekili ile iktidara geldi. Adanan Menderes Başbakan oldu. Haziran'da CHP'nin 1932'de çıkardığı 'Türkçe ezan düzenlemesi' kaldırıldı. 1954 - 2 Mayıs'ta yapılan seçimlerde DP, %58,4 oy ile Türkiye Cumhurtiyeti'nin en yüksek oyunu alarak iktidarda kalmayı başardı.

6-7 Eylül olaylar

1955- Selanik'te Atatürk'ün doğduğu evin bombalandığına dair haberin ardından Ankara, İstanbul ve İzmir'de halkın sokağa dökülmesiyle "6-7 Eylül Olayları" yaşandı.

9 Subay olayı

1957- DP, tekrar iktidara geldi. Seçimlerin ardından yaşanan "9 Subay Olayı", ordu içinde bir grup subayın hükümete komplo hazırlamak suçundan yargılanmaları şeklinde gerçekleşti. 1959- Muhalefet partisi CHP'nin Genel Başkanı İsmet İnönü'nün bazı yurt gezilerinin engellendiği ve saldırıya uğradı iddiaları ortaya atıldı.

Üniversite öğrencilerinin gösterileri

1960- Üniversite öğrenciler, hükümet aleyhine gösterilere başladı. İstanbul Beyazıt Meydanı'ndaki eylemler sırasında öğrenci Turan Emeksiz, seken bir kurşunun başına isabet etmesi sonucu hayatını kaybetti. Yaşananlar nedeniyle İstanbul ve Ankara'da sıkıyönetim ilan edildi.

Demokrasiye vurulan darbe

38 kişilik Milli Birlik Komitesi, "DP'nin ülkeyi gitgide bir baskı rejimine ve kardeş kavgasına götürdüğü" gerekçelerini ileri sürerek yönetime el koydu. Milli Birlik Komitesi, Anayasa ve TBMM'yi feshetti, siyasi faaliyetleri askıya aldı.

Yassıada'daki yargılama ve idamlar

14 Ekim 1960'ta başladı 15 Eylül 1961'de karara bağlandı. 592 sanıktan 288'i için idam istendi. 15 sanık idam cezasına çarptırıldı. 31 sanık hakkında müebbet hapis cezası verildi. 92 kişiye 20 yıl ile 6 yıl arasında ağır hapis, 94 kişiye 5 yıl ağır hapis cezası verildi.Celal Bayar'ın idam cezası, yaş haddi nedeniyle ömür boyu hapse çevrildi. 16 Eylül 1961'de Fatih Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan,17 Eylül 1961'de Adnan Menderes idam edildi.

Adnan Meneres'i idama götüren yalan: 12 uçak dolusu altın

27 Mayıs darbesi sonrasında, Başbakan Adnan Menderes'i idama götürmek için özellikle medya üzerinden sayısız yalan ortaya atılmıştı. Onlardan en çok dikkat çekeni, 12 uçak dolusu altın. Dağıtılan bir bildiride Menderes ve Bayar'ın 'yakalandığı' açıklanmış, matbaası olan herkesten bu haberi yayması istenmişti. O bildiri ise şu şekilde; Ankara'da bütün hükümet erkanı ve Demokrat Parti başkanları yabancı memlekete kaçarken yakalanmışlardır. Beraberlerinde 12 uçak dolusu altın mücevherat ve parayı kaçırmakta iken yakalandılar. Sabık Başbakan Adnan Menderes ve sabık Reisicumhur Celal Bayar askeri kumandanlık tarafından tevfik edilmiştir. Eskişehir'de matbaası olan herkes bu havadisi basın yayınlamalıdır. Eskişehir Örfi İdare Komutanı Tuğgeneral Bedil Kireçtepe.

İbrahim Turna

ibrahim_313@outlook.com.tr